Makro o mikro netewperestî.

Wêxt vêr ra komunal khon cuyayîş ra hetona êr, hetona dijital cuyayîş zaf çî bedelyê. La înson honca yoqêdew. Bêkna waştê bî zîed. Mîsal ewi wêxton înson gorê ruwêc vîyartîş xwe fikîryênê o ewqêde plan o kerdenê xwe organîze kerdîyê. Cumkî qom keltur xellî, qom keltur yegî tabîêt ra cuyênê o him gon yin, him pîzê yin pê bînê mird.

Sêdwonê o pîyeser ardiş hecê qom keltur xellî di yo heca zaf muhîmîb. Qom, semedê însonog bîn hîmayê yin di bi gorê yin ked ardîyê werte hecê yin ardîyê pîyeser.

Însonon çiwext va barê mi ? Înson çiwext va « barê mi » ew wêxt cuyayîş’iz bedelya. Hecê înson çendog bî zîyed, pîyeser ardiş o viratiş’iz xwe bi xwe ked ra ziyedone waaşt. İn zîyedone waaştiş cominîcationê însonon bedelnê, cuyayîş bedelna. Felsefê cuyayîş, îdeologîyê cuyayîş o armancê qom pîya bedelnê.

Mîkro netewperestî, qêdewok viraştiş yê o werte vîcyayîş yê binê kêmasî cuyayîş khon ra zuwardayîş cuyayîş newî ra xwe na pîyera. Ma eşkênî misalon « dewleton bajaron (site) », baci êşîron o feodal cuwyayîş in derheq di minak bide. Teorîyê îlîm guwere « tarîx gera guwerê wêxt xwe biwonî ». Raşta guwerê ewî wêxt yo mikro netewperestî xwe şidênab o xwe da bi qawilkerdiş. Mîkro netewperestê nîyontê gulyerê xwe di yo netewperestêya letekara! Cuwar ra omyayîş niya. Felqera şîyayîş êsas gena.

Mîkro netewperestî êr deston emperyaliston o kapîtatalîston di bîya yo kêkerdiş o semedê sîstemê xwe sobnîya qomon letekerdiş o bîn dêst di tepiştîşîr bîya yo argumana zaf ğidar.

İnna raştê bînatê şar ma Kirdon di zaf zaf êsena. Eyinog hîsabê yin Kirdon sera estu, mikro netewperestî Kirdon serra weş hê innî test virazênî. Badî hermê yoyinê dinya di Kird pê fasalnayiş kerdî çeher letê o bînatê yin di him xêt, dîyês raştîkên, him sunî ard viraştiş. Semêd letekerdîş şar mayê Kirdonog hê heremê Tirkîya di cuyên, bînatê yin di zaza o kurmonc, yanê mikro yo netewî arda viraştiş. Îron di nabîn Kirdon Lek, Lor Bextîyaron’iz inna mikro netewperestî ha kê bena. Kurdistona Fedral di çepraştîyê Soran, Goran zaf bîya xwerî o Kird Ezîdî hîn xwe Kird nî vonî « ma Ezidî ». Kirdîg hê heremê Dersîm di yî’z vonî ma « alawî ».

Şarma Kirdon inna lîstikê emperyaliston vênayişt di ho kêmasîd. Him şar ma, him sîyaset o hêz Kirdon ho inna kêmasî o kuwarê di. Şar ma Kirdon hir yoy yo bêraq, yo cuwe yo ca di girotu xwe dest o bu lete lete…

Kerra şina quç ser. Makro netewperestî. Ê raştê ma vace; kerra niyena kera sera o bena quç, çar niyena çar sera bena girze, kuweli niyen kuwelî sera ben bar.

Makro netewperestî badî ihtîlalê Frengsa o îhtilalê sanayî vecyê werte. Dewlêt netewî guwerê inî êsîr hîn yo hecag ço nişkenê tira vîyer. Cuyayîş modern o dewleton netewîyon pê deston capîtaliston sêr mîl kedkarona niyêpîyera. Wextog Dinya inqêde yo raharog tira şînê, şar ma nabîn yo kêmasî o bêsiyasêt, êskerî o politîkadi bi. Pîyerê netewon semedê lingon xwe sera vindertîşîr tekoşînê azadî kerdîyê. La şar ma yo çepraştîya gêrdid bi. Hamaraz hê inna xelet di.

Sêr rî êrdona pîyerê milleton yo xweserîyê yin esta. Afrîqa di ew qabîlewog hama zitbulit ho cuyen, eyîn’iz mara hîna zîyed xwe sinasnayiş o heq yin estu. İnna him kêmasîyê siyasêt Kirdon, him nezonayê çiwaaştişra yenna.

Êr semedê şar ma Kirdon ek listîkê mikro netewî ha kê bena o şar ma yo ho von « ez êlewî, ez zaza, ez Kirmanşanî, ez Ezîdî, ez kurmonc, ez… » se sebebê innê bêsîyasetî, bêwaharî o bê netewperestîya makrowa.

Netewperestîyê Kirdon kom niverden ? İnna pers ek ma cewabê yê ven se ma rahar xwe vênên.

Tari Hola – Ma’z Êst Analyse